Kwartelkoning. Photo credit: d_bickerstaff on Visual hunt / CC BY-NC-SA

Rallus Linnaeus 1758

Rallus is de latinisering van een Oudfranse naam die in de variaties raille, raalle en raale opgetekend is, daarnaast ook als rasle en rascle. Latere vormen zijn Frans râle, Engels rail, Nederlands ral, enzovoort. De latinisering stond bij Frederik II ±1246 die het heeft over “rallorum terrestrium, que dicuntur duces coturnicum”, ‘landrallen, die kwartelleiders worden genoemd’ (p.Xvii). Met dux coturnicum bedoelde men de kwartelkoning, crex crex, een landral. De naam was geënt op Grieks ortugometra: kwartelmoeder, in Griekse sagen ‘een vogel die de kwartels leidt bij de trek’, volgens Arnott 2007 vrij zeker de kwartelkoning. Onder invloed van sagen en naam ontstond Nederlands kwartelkoning.

Naast ‘ralli terrestres’ kende men ‘ralli aquatici’, waterrallen, zie bij de waterral, rallus aquaticus. Maar de etymologie van ral wijst naar de kwartelkoning. Frans râle hoort bij râler: reutelen, Povençaals rascla bij rasclar: afschrapen, en Spaans rascón bij rascar: krabben, schrapen (Corominas 1984-1991). Onder andere via Volkslatijn *rasicare gaan al de werkwoorden terug op Latijn radere: krabben - en het afgeleide ral in alle mogelijke vormen is dan 'schraper', vogel die een schor, rauw, schrapend geluid maakt, precies wat de kwartelkoning dóet.

Wel wordt ‘ral’ al snel een algemene naam. Gesner 1555 wijdt er zelfs een stukje aan, vindt het onlogisch dat men allerlei soorten ral noemt. Hij doet dat onder het kopje “De Rala Terrestri” (p.481), alsof hij zeggen wil dat men alleen de kwartelkoning, de landral, rallus zou mogen noemen. Maar de ontwikkeling zet zich door: Linnaeus 1758 heeft rallus al als een genusnaam voor vijf soorten en in de 19e eeuw wordt de naam voor álle rallen en koeten gebruikt (vergelijk de familienaam Rallidae).

Door herindelingen zit tegenwoordig in Europa alleen nog de waterral in rallus. En ook in sommige lánden zit in de officiële naam 'ral' alleen bij de waterral. Waardoor men de indruk kan krijgen dat het van oorsprong een naam voor de waterral wás.