Sprinkhaanzanger. Photo credit: Sergey Yeliseev via Visual Hunt / CC BY-NC-ND

Locustella Kaup 1829

Locustella is een verkleining van Latijn locusta: sprinkhaan. Joseph Johnson, een van de medewerkers van de Engelse ornithologen Willughby en Ray, gaf de naam, voor de sprinkhaanzanger, nu locustella naevia. Willughby 1676 schrijft, op grond van Johnson: “Stridet more locustae sed sonantius”, hij maakt een schril geluid zoals ook de sprinkhaan doet, maar welluidender (p.151). Ray 1694 omschrijft de vogel met: “Alauda minima Locustae voce [...] The Tit-Lark that sings like a Grass-Hopper” (p.70), pieper die zingt als een sprinkhaan (tit-lark: pieper, letterlijk kleine leeuwerik, alauda minima: allerkleinste leeuwerik). Het gaf grasshopper warbler, de huidige Engelse naam voor de sprinkhaanzanger, en ook Nederlands sprinkhaanzanger.

Er is geopperd dat locustella te maken had met sprinkhanen éten, of met ‘hoppen’, maar Johnson bedoelde dus het geluid. Drie van de Europese Locustella’s - met in Nederland de ‘juiste’ namen snor, krekelzanger, sprinkhaanzanger - staan bekend om hun trillende of snorrende zang. Het doet mechanisch aan, gaat op één toonhoogte door en wordt vaak lang aangehouden. Het geluid van de sprinkhaanzanger vergelijkt men daarbij meestal met dat van de grote groene sabelsprinkhaan. White 1788 en Pennant 1812 noemen ook het door elkáár halen van sprinkhaan en sprinkhaanzanger. En White schrijft, over het geluid van de vógel: “The country people laugh when you tell them that it is the note of a bird” (p.48).

Locustella is dus een treffende naam. Zoals, ook voor de sprinkhaanzanger, Nederlands stapel: krekel, sprinkhaan, Fries gershipper: krekel, Russisch svertsjok: krekel. Nederlands en Fries wekkerke was er voor alle drie. Dat de sprínkhaanzanger locustella ging heten, kwam doordat de Engelsen in die tijd de twee andere soorten niet kenden. Maar voor die past de naam dus ook.

Het enige merkwaardige is dat de naam een verkleining is. Johnson zal het kleine hebben bedoeld, ook minima duidt daarop, maar ‘sprinkhaantje’ maakt de vogel kleiner dan de sprinkhaan zelf, als men locustella letterlijk neemt. Misschien bedóelde hij het figuurlijk, maar er is niet bekend wat hij schreef of zei.