Photo credit: Stephen R. D. Thompson via Visual hunt / CC BY-NC-SA

Anas acuta Linnaeus 1758. Eng. pintail. Ned. pijlstaart.

Latijn acutus betekende spits, scherp, puntig. De naam slaat op de lange, spitse staart van mannetje pijlstaart: twee zeer lange middelste staartveren. Men vond dit meestal het opvallendste kenmerk van de vogel en hij kreeg er vele namen voor. Ook de oude Egyptenaren viel het op, en ook het elegante vliegbeeld, elegant door lange staart en lange nek. Ze ontleenden er een hiëroglief aan. Kraak 1940: “Het fijne profiel van juist deze eend, met uitgespreide vleugels en typische staart, staat als hiëroglyph voor het begrip vliegen” (p.81).

Linnaeus had ook andere vogels met een lange en spitse staart acutus kunnen noemen: ekster, fazant, ijseend, baardmannetje. Het wordt een naam voor de pijlstaart doordat hij Gesner 1555 volgt (zoals bij méér soorten). Van zijn correspondent Fabricius uit Meißen bij Dresden ontvangt Gesner voor de pijlstaart de Duitse naam spitzschwantz en maakt er anas caudacuta van: spitsstaarteend (“Anas caudacuta, ein Spitzschwantz, nomen a cauda longiuscula accepit”, ‘kreeg zijn naam vanwege een nogal lange staart’, p.117). In 1746 noteert Linnaeus de naam van Gesner als anas cauda acuta (p.34) en geeft zélf “Anas cauda cuneiformi acuta”, ‘eend met een spitse, wigvormige staart’ (in ‘1746’ was hij nog niet ‘binomiaal’, zie de Inleiding). In het latere binomiale anas acuta laat hij naast het wigvormige ook de staart weg. En zo betekent de huidige officiële naam: spitse eend ..

-

Enkele andere namen voor de pijlstaart (de codes zie op Home):

(U) Iers/Engels lady bird, waarschijnlijk voor het elegante.

(U) Limburgs gaffelstert, Deens gaffeland (and is eend). Soms kun je zien dat de staart uit twee veren bestaat, uiteengaand, een vork vormend (de gaffel is een lange hooivork met twee tanden). Een iets ander naamtype is Duits schwalbenente, waarin de boerenzwaluw zit, hirundo rustica, de zwaluw met een vergelijkbare staart. Eenzelfde naam is Spaans pato golondrino: golondrina betekent zwaluw, is in het bijzonder de boerenzwaluw (pato is eend). Vergelijkingen zitten ook in Duits fasan-ente, een naam in Frisch 1733-1763, en in Noord-Amerikaans pigeon-tail, waarin de pigeon ongetwijfeld de mourning dove is, een duif met een fazantachtige staart. Engels pintail is volgens Lockwood 1984 óók een naam voor de vork, gezien een oude betekenis van pin. Nederlands pijlstaart is dat níet, pijl betekent alleen pijl. De pijlstaart kreeg honderden namen voor de spitse staart, héél weinig voor andere kenmerken.

(V) Engels winter duck, omdat de pijlstaart in Engeland en elders vooral wintergast is, broeden doen ze in noordelijker streken.

(?) Dafila acuta, lang de officiële naam voor de pijlstaart, het genus is van Stephens 1824. Van dafila zelf is geen betekenis bekend, Jobling 2010 schrijft: “said to be a Brazilian name for some sort of duck, but this is rejected by Coues (1882)”.