Photo credit: Michele Lamberti via Visual Hunt / CC BY

Platalea Linnaeus 1758

De Romeinen kenden een vogel die ze platalea noemden (ook platea). Jobling 1991: de lepelaar, platalea leucorodia. Coomans 1947: waarschijnlijk een pelikaan. André 1967: waarschijnlijk een van de jagers, want Plinius schreef, op grond van Cicero, dat hij andere vogels najaagt. Bij Van Maerlant ±1266 staat dit zo: “Platea, als Plinius seghet, es een voghel die des pleghet, dat hi die dukers wacht in die zee, ende doet hem dan so we, dat hi hem haer proie ontjaghet” (versregels 3111 - 3115). Bij het genus stercorarius staat het: andere vogels zoveel ‘wee’ doen dat ze hun net gevangen vis laten vallen - enkele jagers doen dat. André: sommige komen in de winter rond Italië, maar Cicero kan ook verhalen van zeelui hebben gehoord. Hij ziet wel het bezwaar: platea en platalea worden meestal van ‘plat’ afgeleid en aan de jagers is niets wat opvallend plat of breed is.

Grieks platus betekende plat, breed. Daaruit voort kwamen, via het Frans, Nederlands plat en plaats. Bij de Romeinen leidde platus tot Latijn platea: brede straat. Pitiscus 1738 geeft bij platea waar het dan om gaat: “Een vogel zoo genaamt om dat hy een heel breede bek heeft”. Het kan passen bij een pelikaan, maar meer bij de lepelvormig verbrede bek van de lepelaar, wat de snavel tot een soort ‘straat’ maakt. Hij heeft er talloze namen voor gekregen. Bij de pelikanen zitten geen vergelijkbare.

Uiteindelijk komt de naam ook bij de lepelaar terécht - of opnieuw, na een rondje langs de pelikanen, zie bij het genus pelecanus.

In 1544 heeft Turner, bij platea/platalea, Duits lefler en löffelganß: ‘Gesner vertelde me over deze vogel en daardoor weet ik dat lefler een naam is voor “rostrum cochleari simile”, de snavel lijkend op een lepel’. Gesner 1555: hij heet platea/platalea “a rostri latitudine”, ‘vanwege de breedte van de snavel’, ‘zoals bij ons om die reden löffler’ (p.641). De lepelaar is nu platalea.

Maar de verwarring met de pelikaan is nog niet weg. Bij Gesner luidt de kóp boven het verhaal over de lepelaar: “De Pelecano”, ‘over de pelikaan’ (p.639). Het misverstand was een lang leven beschoren.