Photo Credit: Hoppy1951 Flickr via Compfight cc

Somateria Leach 1819

Somateria betekent: (vogel) met een lichaam van wol (Grieks soma: lichaam, erion: wol). Het vrouwelijke -a werd waarschijnlijk gebruikt omdat het om het vrouwtje ging. Leach creëert somateria in het bijzonder voor somateria spectabilis, de koningseider, zal de beroemde donsveren van deze en andere eidereenden hebben bedoeld. Maar dons is natuurlijk geen wol - wol komt van haren, vogels zijn gedefinieerd doordat ze veren hebben (niet per se dat ze kunnen vliegen). Waarschijnlijk wilde Leach het záchte van de veren uitdrukken: zo zacht als wol (bovendien dat je er warm mee kon blijven, zoals ook met wol). Martens 1710 schrijft over het gebruik van het ‘eiderdons’: “De Vederen stoppen de Schiplieden in hare Kussens en Bultsacken”, scheepsmatrassen (p.27). Vergelijk Worm bij dé eider.

Met donsveertjes uit hun borst bekleden de vrouwtjes de binnenkant van het op de grond gelegen nest, houden zo de eieren warm, in het hoge Noorden geen overbodige luxe. Als ze voedsel zoeken, trekken ze een ‘donsdek’ over de eieren, houden ze ook dán op temperatuur - de eieren gaan ‘onder de wol’ - bovendien onttrekken ze ze zo aan het oog van rovers, meeuwen bijvoorbeeld.

In het Noorden had men al snel in de gaten hoe warm en zacht eiderdons was, vergelijk Linnaeus bij somateria mollissima. Eskimo’s op Groenland verzamelden het. En zo deed men ook op IJsland en in Noorwegen, maar na eerst alleen verzameling voor eigen gebruik, ontstonden daar ‘eiderfarms’, plaatsen waar men de vogels naartoe lokte en waar men voor bewaking tegen de rovers zorgde. Men begon het dons te ‘oogsten’, ook voor export. Noren en IJslanders maakten er zelfs wetten voor, bijvoorbeeld ter bescherming van het ‘eigendom’ van de vogels. Het dons bracht veel geld op. Buffon 1770-1783: in 1750 verkocht de IJslandse Compagnie voor 3747 ‘rixdales’ aan dons (Noren en IJslanders verkochten het aan Deense en Hollandse kooplui). Ook nu nog is eiderdons de veel gevraagde voering voor kussens, dekbedden, slaapzakken. Op IJsland is het een bedrijfstak.