Tyto alba, kerkuil, Photo credit: cazalegg on Visualhunt.com
Tyto Billberg 1828
Tyto is een latinisering van Grieks tuto, bij de Griekse taalgeleerde Hesychius een andere naam voor glaux, de steenuil, zie bij het genus athene. Men neemt aan dat het een klanknabootsing was, zoals ook bubo voor de oehoe dat was, een naam die qua vorm vergelijkbaar is (zie bij bubo bubo). Het was dan alleen geen naam voor de blazende en krijsende geluiden van de kerkuil, tyto alba, waarvoor Billberg het genus gaf. Mooi past het tju tju van de dwergooruil, maar ‘andere naam voor glaux’ suggereert dat het de steenuil was. Bij de geluiden daarvan past de naam iets minder goed, maar voor deze soort zijn er wel Spaans cucu, Grieks kikumos, Roemeens cucuvaie enzovoort, en dan kan tuto ook. Geluiden van de steenuil zijn: een herhaald kjoe, goeëk, kuüp en een scherper wiew, wioew, klioew, kwief. Voor de taalkundige kant vergelijk Engels to toot, Litouws tututi, Latijn tutubare en cucubare, en Nederlands toeten en tuiten, allemaal klanknabootsende werkwoorden.
Onduidelijk is wat Billberg ertoe bewoog tuto voor de kerkuil te gebruiken. Er was geen traditie met de naam: niemand lijkt hem éérder te hebben gebruikt en maar een enkeling verméldt de naam (Gesner 1555, met alleen: ‘zal een klanknabootsing voor de steenuil zijn’, hij volgde daarin de Romeinse schrijver Plautus, die ‘tu tu’ als verklanking gaf). Billberg gaf in 1820 wel een genus Tyta voor bepaalde nachtvlinders, die tegenwoordig een onderdeel zijn van de familie der Uilen of Uiltjes, de Noctuidae, waarschijnlijk zo genoemd omdat ze in de nacht actief zijn (vergelijk bij de steenuil noctua: de nachtelijke). De overeenkomst van Tyto en Tyta is natuurlijk het nachtelijke, maar helderder wordt het daardoor toch niet (de meeste uilen zijn nachtelijk). Misschien was het alleen dat hij een uilennaam nodig had, om het al door Belon 1555 beschreven afwijkende van de kerkuil te benoemen. En tuto was nog niet gebruikt.